Vader/moeder worden tijdens COVID-19

We weten hoe belangrijk en kwetsbaar de eerste 1000 dagen voor een kind en het gezin zijn. In het eerste trimester worden bijna alle organen gevormd. De foetus maakt een enorme groei en ontwikkeling door. Na de geboorte leert de baby om contact te maken, te ontdekken, te kruipen en te staan. Maar ook de (prille) ouders maken een groei door en komen in een andere mindset. Tijdens de zwangerschap zal het ouderbrein zich meer en meer gaan richten op het zorgen voor het nageslacht. Daniel Stern noemde deze mindset ook wel: mother(father)hood constellation waarbij vier thema’s en vragen een rol spelen:

• Leven: Kan ik dit kindje in leven houden?
• Liefde: Kan ik mij emotioneel verbinden met de baby?
• Steun: Zal er genoeg steun zijn voor mij en mijn kind?
• Reorganisatie identiteit: Kan ik mijn identiteit aanpassen om het ouderschap te realiseren?

Uit onderzoek weten we dat stress tijdens de zwangerschap negatieve gevolgen heeft voor de foetus: het geeft onder meer een verhoogde kans op vroeggeboorte en een lager geboortegewicht, en heeft op langere termijn invloed op zowel de fysieke als mentale ontwikkeling. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat veel zwangeren zich zorgen maakten1. Gelukkig werd al snel bekend dat zwangere vrouwen geen hogere kans lopen op besmetting met COVID-19. De meeste zwangeren gingen thuiswerken en de contacten met anderen namen sterk af. Zwangere vrouwen werden daardoor ook minder aan ziekteverwekkers blootgesteld. En er ontstond meer rust in de meeste gezinnen. Opvallend is dat er in 2020 minder prematuren (32-37 weken) werden geboren. Onderzoekers vermoeden dat de rust en verminderde infectiedruk hierbij een rol speelde. De meeste zwangeren die toch besmet raakten met COVID-19 vertoonden milde klachten. Wel was de kans op opname in een ziekenhuis bij klachten vijftien maal hoger dan bij een niet zwangere vrouw. Risicofactoren hiervoor waren vooral obesitas met een BMI>30 (voorafgaand aan de zwangerschap) en allochtone afkomst. Uit onderzoek blijkt dat geïnfecteerde zwangere vrouwen die opgenomen waren in het ziekenhuis een tweemaal zo hoge kans hadden op een keizersnede. Gelukkig bleek de kans dat moeder de baby besmette beperkt en werden er weinig infecties gemeld bij pasgeborenen. Op de vraag van jonge ouders of een kind ziek kan worden of overlijden aan COVID-19, kan geruststellend geantwoord worden; dat gebeurt zelden.

De kraamperiode is voor de meeste prille ouders een periode om te wennen aan en genieten van de pasgeborene. Maar ook om de pasgeborene te leren kennen en zicht te krijgen op het ritme van de baby. Hiervoor was nu meer ruimte. De meeste vaders waren dichtbij doordat zij thuis werkten. De agenda’s waren minder vol met bezoek. Er was meer tijd voor liefde voor de baby en elkaar.

De ondersteuning tijdens de zwangerschap, geboorte en kraamperiode was anders en duidelijk minder. Minder mensen bij de bevalling, geen kraam maar raamvisite. Voor sommige grootouders duurde het een tijd voordat ze hun kleinkind live konden zien. De steun vanuit het netwerk kwam vaak op afstand te staan, waardoor prille gezinnen er meer alleen voor stonden. Ook de hulpverlening stond op afstand. En zelfs de lactatiekundigen konden slechts beperkte ondersteuning bij borstvoeding bieden omdat huisbezoeken vanwege de lockdown niet meer mochten. Veel gezinnen vertoonden veerkracht, maar voor sommige gezinnen was het zwaar. Ze moesten een vorm vinden om met de nieuwe situatie om te gaan. Voor ouders met bijvoorbeeld negatieve jeugdervaringen is aanpassen een grote uitdaging. Ze hebben vaak een smal tolerantiebereik voor stress, wat al snel leidt tot externaliserend of internaliserend gedrag. En soms werd dit nog verder bemoeilijkt door het verlies van baan  en/of financiële problemen. De stress liep op, terwijl de steun op afstand kwam te staan en de thuissituatie niet goed in beeld was. Recent onderzoek van het LUMC laat zien dat kindermishandeling tijdens de lockdown is toegenomen. Eenoudergezinnen vertonen driemaal meer kans op kindermishandeling en ouders met een lage opleiding zelfs tienmaal.

Het voordeel van thuiswerken was voor de prille ouders dat zij dichter bij hun pasgeborene konden blijven. Dat er meer tijd was, is terug te zien in de borstvoedingsduur. Er werd vaker en langer borstvoeding gegeven. Kinderartsen zagen ook minder infecties bij de kleine kinderen. Er was bijvoorbeeld veel minder buikgriep en er waren minder oorontstekingen. Anderzijds was het ook een uitdaging om weer aan het werk te gaan met een baby en soms ook nog andere kinderen thuis. Hoe houd je dan de rol van moeder, werknemer en partner gescheiden? Hoe kom je los van thuis, als je thuis aan het werk bent. Bovendien gingen ook nog eens de crèches dicht. Voor een kind dat net gewend was kwam dit plots te vervallen. Het contact met andere kinderen kwam in gedrang. Hierdoor kwam er een nog grotere druk op ouders te staan. Niet voor niets werd er tijdens de tweede golf meer gebruik gemaakt van noodopvang.

Duidelijk is dat de pandemie en de daaruit voortvloeiende coronamaatregelen invloed hebben op de motherhood constellation. Het is belangrijk om hier rekening mee te houden en als professional aandacht aan te besteden. Te zien welke zorgen, maar ook mogelijkheden, dit voor de aanstaande en prille ouder met zich meebrengt. Enerzijds de stress omtrent de gezondheid van henzelf en hun pasgeboren kind en de verminderde steun. Anderzijds de rust van thuis. Meer tijd voor elkaar, maar met het sociale netwerk op afstand. Hoe ga je hiermee om en hoe houd je de verschillende identiteiten uit elkaar als alles thuis plaatsvindt?

Bij dit artikel horen tien referenties; deze zijn op te vragen via: vroeg@dgcommunicatie.nl. Ga voor meer informatie over Vakblad Vroeg naar www.vakbladvroeg.nl          

Bekijk meer verhalen over afdelingen, mensen, zorg, keuzes, meedoen en geluk op deze pagina.