Geheimen van het vrouwenhart ontrafeld

Waar bij mannen vaker sprake is van aderverkalking leidend tot vernauwingen in de bloedvaten rond het hart, is bij vrouwen vaker sprake van vaatverkrampingen (spasmen) of een verhoogde weerstand in de kleinere aderen van het hart. Met de coronaire functietesten kunnen de weerstand, bloeddoorstroming en spasmen in de aderen worden gemeten. Interventiecardiologen Tessel Vossenberg en Krischan Sjauw zijn blij dat het Hartvaatcentrum van het MCL investeert in deze nieuwe techniek. Daarbij werkt het MCL nauw samen met het Radboud ziekenhuis Nijmegen, pionier in het verbeteren van onderzoek en behandelingen voor het vrouwenhart.  ‘Pijn op de borst’ is een belangrijk signaal dat iemand zuurstof tekort heeft in de hartspier. Vaak gaat het om vernauwde kransslagaders, de grote slagaders naar het hart. Tot nu toe werd alleen een angiogram gemaakt waarop te zien is of er sprake is van vernauwingen in deze grote kransslagaders. Die vernauwingen kunnen de pijn op de borst verklaren en de behandeling kan bestaan uit dotteren, medicijnen of een hartoperatie.

Bij veel vrouwen is er bij klachten van pijn op de borst met een angiogram niets afwijkends te vinden. Zij werden in veel gevallen terug naar de huisarts verwezen. Er was immers niets te zien. ‘‘Inmiddels is bekend dat ‘pijn op de borst’ ook het gevolg kan zijn van spasmen, het samentrekken van de slagaders, of een verhoogde weerstand in de kleinere vaten. Dit beperkt eveneens de bloeddoorstroming naar het hart en kan vergelijkbare klachten geven als bij vernauwing van de kransslagaders.’’ Tweederde van de vrouwen die een angiogram ondergaan in verband met pijn op de borst hebben geen vernauwingen in de kransslagvaten, maar ook bij een derde van de mannen is dit het geval. Bij de meerderheid van deze patiënten (60-90%) is sprake van  verhoogde weerstand of spasme van de aderen, als verklaring van de klachten. De nieuwe techniek kan daadwerkelijk de weerstand van de kleine vaten en de bloeddoorstroming meten. Patiënten krijgen in hun kransslagader een zoutoplossing ingespoten met een lagere temperatuur dan de lichaamstemperatuur. Met een technisch vernuftige druk- en temperatuursensor is de vloeistof te volgen en is het mogelijk de druk in de slagader, de weerstand in de kleinere bloedvaten en de bloeddoorstromingssnelheid te meten. ‘‘Zo is de snelheid waarmee de ingespoten vloeistof weer de temperatuur van het lichaam aanneemt, een belangrijke indicator voor de bloeddoorstroming en de weerstand in de kleine vaten.’’ Dit onderzoek wordt zowel uitgevoerd in rusttoestand als bij kunstmatige inspanning.

Met deze nieuwe onderzoekstechniek kunnen oorzaken van hartklachten veel beter worden opgespoord en daarmee ook passende therapie worden gegeven. Er is veel belangstelling voor met wachtlijsten tot gevolg. ‘‘Wij zijn heel blij dat we dit nu in samenwerking met Nijmegen ook in Leeuwarden kunnen aanbieden, zodat patiënten sneller geholpen kunnen worden en hiervoor niet meer naar elders hoeven te reizen’’, aldus beide interventiecardiologen.

Tot voor kort bestond het standaardonderzoek uit het uitsluiten van vernauwingen zonder een beoordeling van de functie van de kransslagaders.  Het feit dat niet verder gekeken werd dan het angiogram heeft ervoor gezorgd dat er met name bij vrouwen met ‘pijn op de borst’ vaak sprake is geweest van onderbehandeling, omdat het echte probleem niet werd gezien. Tegelijk zorgde het ook voor overdiagnostiek, waarbij dezelfde onderzoeken steeds maar herhaald werden omdat iemand elke keer weer terug kwam met klachten. ‘‘Er waren zelfs patiënten die uiteindelijk naar de psychiater gingen omdat ze dachten dat ze gek werden. De pijn was er, maar er werd niets gevonden, dan blijven mensen zoeken naar de oorzaak.” Ter illustratie van het probleem het voorbeeld  van een relatief jonge man die drie jaar lang onder behandeling stond bij Sjauw, die lang geen oorzaak voor zijn pijnklachten kon vinden. ‘‘De man bleef klachten houden, maar we vonden niets. Intussen kon hij niet werken, zat thuis en ervoer een slechte kwaliteit van leven. Het niet weten veroorzaakte veel stress. We hebben van alles geprobeerd, angiogrammen, PET-scan, MRI, we vonden niets.’’ Tot uiteindelijk met de coronaire functietest bleek dat de man last had van spasmen in zijn kransslagaderen waardoor de pijn werd veroorzaakt. ‘‘Daarna konden we een gerichte behandeling starten. De man kon uiteindelijk zelfs zijn medicijnen afbouwen en is weer aan het werk.’’

De behandeling van zowel aderverkalking als van een verhoogde vaatweerstand bestaat volgens Vossenberg niet alleen uit medicijnen, maar ook uit een verandering van leefstijl. ‘‘Bij vrouwen hebben leefstijlfactoren als roken of overgewicht een nog groter risico verhogend effect op hartproblemen dan bij mannen. Op die factoren kun je zelf invloed uitoefenen door af te vallen, meer te bewegen of te stoppen met roken. Dit heeft vaak een positief effect op de klachten. Weten wat er aan de hand is en de mogelijkheid er zelf iets aan te kunnen doen, geeft de patiënt kracht.” De twee cardiologen vinden het meer dan terecht dat er nu meer aandacht komt voor het vrouwenhart. Zo’n tien tot vijftien jaar geleden zaten in groepen voor wetenschappelijk onderzoek voornamelijk mannen van 18 tot 65 jaar. Medicijnen en behandelingen die hieruit voortkwamen werden vervolgens ook toegepast bij vrouwen. Nu is gebleken dat dat dus niet altijd passend is. Nu gebeurt dat ook niet meer, verzekeren de cardiologen. ‘‘Alle groepen; man, vrouw, verschillende etniciteiten en alle leeftijden moeten in grote onderzoeken zijn vertegenwoordigd.’’ Doordat er nu meer aandacht komt voor hartziekten bij vrouwen zal hopelijk de prognose van vrouwen met hartziekten verbeteren. Zowel bij het klassieke hartinfarct, als bij de afwijkingen van de functie van de kransslagaderen. Het stellen van een goede diagnose leidt tot gerichtere behandeling.  “We zijn misschien niet het grootste centrum in Nederland, maar wel een centrum dat voorop probeert te lopen met nieuwe ontwikkelingen. Zo blijven we een aantrekkelijk Hartvaatcentrum voor de noordelijke regio.”

Bekijk meer verhalen over afdelingen, mensen, zorg, keuzes, meedoen en geluk op deze pagina.